ارزیابی پایداری نظام های تولید گندم ایران با استفاده از منطق فازی

در این پژوهش روند پایداری نظام های تولید گندم ایران طی سال های 1375 تا 1385 با استفاده از منطق فازی بررسی شده است. به این منظور، شاخصه های مختلفی تحت معیارهای زراعی، اکولوژیکی- محیطی و اجتماعی- اقتصادی از پایگاه داده وزارت جهاد کشاورزی و مرکز آمار ایران جمع آوری شده و جهت ارزیابی پایداری نظام های تولید گندم ایران مورد استفاده قرار گرفته است. وزن هر یک از شاخصه ها از طریق ارزش همبستگی آنها با روند عملکرد گندم (متوسط عملکرد گندم آبی و دیم) مشخص شده است. شاخصه ها بر اساس سال پایه (1375) نرمال شده و مقادیر شاخص ها از طریق میانگین موزون شده محاسبه شده اند. سپس، با تعریف سه آستانه عبور از پایداری (? برابر با 2، 5 و 10 برابر سال پایه) به روش فازی تجزیه و تحلیل شده اند. در نتیجه، مقدار پایداری در دامنه صفر تا یک مشخص شده، بطوری که صفر بیانگر کمترین و یک نشان دهنده بیشترین مقدار پایداری است. نتایج نشان می دهد که هر یک از معیارهای زراعی، اکولوژیکی- محیطی و اجتماعی- اقتصادی و نیز پایداری نظام های تولید گندم ایران طی سال های 1375 تا 1385 با روند کاهشی (p<0.01) مواجه هستند. میانگین کاهش پایداری نظام های تولید گندم ایران طی سال های 1375 تا 1385 در آستانه های 2، 5 و 10 به ترتیب برابر 1/23، 47/8 و 6/3 درصد است. میانگین معیارهای زراعی، اکولوژیکی- محیطی و اجتماعی- اقتصادی پایداری نظام های تولید گندم ایران طی سال های 1375 تا 1385 در آستانه های 2، 5 و 10 به ترتیب برابر 52/0، 70/0 و 77/0؛ 70/0، 77/0 و 79/0؛ و 39/0، 59/0 و 69/0 است. میانگین پایداری نظام های تولید گندم ایران طی سال های 1375 تا 1385 در آستانه های 2، 5 و 10 نیز به ترتیب برابر 53/0، 63/0 و 67/0 است که نشان می دهد پایداری این نظام ها در حد متوسط قرار دارد. تجزیه و تحلیل حساسیت هم نشان می دهد که پایداری نظام های تولید گندم ایران طی سال های 1375 تا 1385 در آستانه های 2 و 5 بیشترین حساسیت را به ترتیب نسبت به معیارهای اجتماعی- اقتصادی، اکولوژیکی- محیطی و زراعی داشته است. در حالی که، پایداری نظام های تولید گندم ایران طی سال های 1375 تا 1385 در آستانه 10 بیشترین حساسیت را به ترتیب نسبت به معیارهای اکولوژیکی- محیطی، زراعی و اجتماعی- اقتصادی داشته است. شاخص های بازار و خدمات در بین شاخص-های اجتماعی- اقتصادی، شاخص های مصرف سموم و کودهای شیمیایی در بین شاخص های زراعی و شاخص مصرف منابع آب زیر زمینی در بین شاخص های اکولوژیکی- محیطی به ترتیب از مهمترین عوامل کاهش پایداری نظام های تولید گندم ایران طی سال های 1375 تا 1385 هستند.